Pobudka na wiosnę

Dodano:   /  Zmieniono: 
Nasi praprzodkowie mogli, jak niektóre zwierzęta, zapadać w zimowy sen


Pod koniec października i na początku listopada jeże zaczynają szukać schronienia pod stertami gałęzi, w dużych kopcach liści, pod spróchniałymi pniami. Niedźwiedzie przesypiają zimę w gawrach w rozpadlinach skalnych, wykrotach czy norach. Borsuki, nietoperze i inne ssaki również szukają kryjówek na zimę. Temperatura ich ciała obniża się, następuje spowolnienie pracy serca, rytmu oddychania, odruchów nerwowych i przemiany materii, zanika popęd płciowy. Co ciekawe, podobne objawy fizjologiczne można zaobserwować u ludzi. Chociaż tzw. sezonowa choroba afektywna dotyka zaledwie 5 proc. populacji, to większość jej objawów występuje u wszystkich ludzi żyjących w surowym klimacie. Coraz liczniejsze badania naukowe sugerują, że nasi przodkowie, tak jak inne ssaki, mogli zapadać w sen zimowy.

Stan hibernacji
W Hobart na Tasmanii, w najbardziej na południe wysuniętej części Australii, noce trwają przeciętnie 15 godzin. Kiedy jesienią się wydłużają, wiele osób obserwuje u siebie spowolnienie funkcji życiowych, apatię, większy apetyt oraz skłonność do dłuższego niż zwykle pozostawania pod kołdrą - najczęściej bez towarzystwa. Trudno się dziwić, że właśnie na tamtejszym uniwersytecie uczeni szczególnie intensywnie zajmują się problemem sezonowej choroby afektywnej.
"Chcemy ustalić, czy SAD (angielski skrót od Seasonal Affective Disorder; wyraz "sad" znaczy także smutny) jest częścią naszego genetycznego dziedzictwa. Nie wykluczamy, że jest atawistyczną formą hibernacji obserwowanej w świecie zwierząt" - twierdzi George Wilson z University of Tasmania. Tę tezę potwierdzają badania przeprowadzone przez jego współpracownicę Margaret Austen, która analizowała funkcjonowanie autonomicznego układu nerwowego u osób cierpiących na SAD i u zwierząt. Układ ten kontroluje funkcje organizmu, o których zazwyczaj nawet nie myślimy, takie jak oddychanie czy bicie serca. Dwie jego części, układ sympatyczny i parasympatyczny, mają przeciwstawne działanie. Podczas gdy pierwszy przyspiesza, drugi spowalnia wszystkie funkcje organizmu. To właśnie jego działanie nasila się, gdy zwierzęta zaczynają zapadać w sen zimowy. Z obserwacji Austen wynika, że podobny proces można zaobserwować u ludzi cierpiących na SAD. "Zwierzęta przygotowują się do zimy, gromadząc tłuszcze, a później zasypiają. Ludzie zimą również mają większą skłonność do jedzenia, czują się ociężali i więcej czasu przeznaczają na sen" - zauważa Austen. "Wzmożony apetyt i senność to sposób na magazynowanie energii" - twierdzi Arkadij Putiłow z Rosyjskiej Akademii Nauk w Nowosybirsku. Z jego badań wynika, że u ludzi cierpiących na SAD zużycie tlenu zmniejsza się w takim samym stopniu jak u zwierząt zapadających w stan hibernacji.

Zima w łóżku
Zmniejszony popęd seksualny również jest formą adaptacji do trudnych zimowych warunków. To zjawisko obserwuje się zarówno u ludzi cierpiących na SAD, jak i u zwierząt zapadających w sen zimowy. Dzięki mniejszemu libido organizm oszczędza energię. Poza tym u wielu gatunków mniejszy popęd zimą gwarantuje, że potomstwo pojawi się w okresie, kiedy żywność jest łatwo dostępna.
"Znaleźliśmy ludzki odpowiednik każdego genu, którego wpływ na proces hibernacji stwierdziliśmy u zwierząt. Na poziomie genetycznym nasze organizmy są więc przystosowane do hibernacji" - przekonuje Matthew Andrews z University of Minnesota. Uczony zlokalizował niedawno w DNA człowieka dwa geny kontrolujące proces spalania tłuszczu pochodzącego nie z węglowodanów, lecz z rezerw tłuszczowych.

Żarówka jako budzik
Gdyby rzeczywiście nasi przodkowie zapadali w sen zimowy, wszyscy - a nie tylko ludzie cierpiący na SAD - musielibyśmy odziedziczyć skłonność do zimowej senności. "I rzeczywiście tak jest" - przekonuje Thomas Wehr z National Institute of Mental Health. W wypadku większości ludzi sztuczne światło z powodzeniem zastępuje promienie słońca, co zapobiega senności i złemu nastrojowi. Ludzie cierpiący na SAD są po prostu wyjątkiem - wynika z badań przeprowadzonych przez Wehra.
"Sądzę, że wyjaśnienia zjawiska nazywanego zimową depresją trzeba szukać w biologii ewolucyjnej. W odległej przeszłości objawy zimowej depresji mogły być zjawiskiem naturalnym, dziś postrzegamy je jako zespół chorobowy" - przekonuje Wehr. Jeśli więc przy świątecznym stole zdarzy się komuś zmrużyć oczy i zdrzemnąć, nie należy z tego powodu rozdzierać szat. W końcu zimowa senność to też element wielowiekowej tradycji odziedziczonej po przodkach, starszej nawet niż święta.


Luxterapia
Najlepszym sposobem terapii sezonowej choroby afektywnej jest fototerapia, czyli leczenie światłem. Typowe oświetlenie w biurze ma natężenie 300-500 luksów, światło lamp fototerapeutycznych - powyżej 2500 luksów. Tę wartość wyznaczono eksperymentalnie, oceniając skuteczność terapii światłem o różnym natężeniu u osób cierpiących na sezonowe zaburzenia nastroju. Ilość docierającego do nas światła zależy także od czasu naświetlania. Najlepsze skutki terapeutyczne przynosi oczywiście podróż do kraju, gdzie na brak słońca nie można narzekać. Jeśli jednak nie możemy sobie pozwolić na podróżowanie, warto nawet zimą jak najwięcej przebywać na powietrzu i wpatrywać się w niebo - w ten sposób można dostarczyć organizmowi nawet kilka tysięcy luksów.

Więcej możesz przeczytać w 51/52/2002 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 51/52/2002 (1047)

  • Rozsądni wariaci22 sty 2008Kto nie wierzy w cuda, ten nie jest realistą. To prawda i prawda ta nie dotyczy tylko cudownych uzdrowień, lecz - co najistotniejsze - także najnowszej historii Polski, Europy, a może i świata.3
  • Peryskop22 sty 2008SLD-UP-SKL Jeśli PSL szybko nie poprze porozumienia osiągniętego w Kopenhadze (ludowcy chcą mieć czas do końca stycznia), może opuścić koalicję - miał stwierdzić podczas jednego z ostatnich posiedzeń Rady Ministrów premier Leszek Miller...8
  • Barometr wprost22 sty 2008Które wydarzenie w historii Polski uważasz za najważniejsze?8
  • Dossier22 sty 2008LESZEK MILLER, premier RP "Wolę, gdy jestem pytany, dlaczego kogoś nie ma w SLD, niż dlaczego ktoś jest w SLD, bo się kompromituje" PAP GRZEGORZ KOŁODKO, wicepremier, minister finansów "Gra ekonomiczna jest grą kompleksową i...11
  • Playback22 sty 200812
  • M&M22 sty 2008O sukcesie negocjacji Przyjął cyrk linoskoczka. Problem w tym jedynie, że ten nie umie sztuki chodzenia po linie. Lecz jemu będzie łatwiej, więc sukces załóżmy. On lubi, gdy kierunek jest "jedynie słuszny".12
  • Rąbanka Fiata22 sty 2008Najdramatyczniejszy dzień w historii Fiata" - komentowały włoskie gazety.12
  • Fotoplastykon22 sty 200814
  • Poczta22 sty 2008Polska Akademia Plagiatu W numerze 22 opublikowaliśmy artykuł Grzegorza Pawelczyka i Rafała Pleśniaka "Polska Akademia Plagiatu". Zawarty był w nim zarzut zbieżności dwóch prac naukowych z Zakładu Farmakodynamiki Akademii...16
  • Kadry22 sty 200817
  • Kopenhaskie rozwiązanie22 sty 2008Miller uzyskał w Kopenhadze więcej, niż Schröder, Blair, Chirac i Berlusconi chcieli mu dać18
  • Kopalnie bez dna22 sty 2008Nawet gdyby górnicy strajkowali całą zimę, byłoby ciepło w domach24
  • Symbole III Rzeczypospolitej22 sty 2008Czytelnicy "Wprost" i słuchacze Trójki wybierają26
  • Sekcja śmierci22 sty 2008"Wprost" i "Polsat" - Kto naprawdę zabił księdza Jerzego Popiełuszkę?30
  • Brygady D22 sty 2008W Służbie Bezpieczeństwa PRL działały wyjęte spod prawa jednostki specjalne32
  • Klan Wałęsów22 sty 200825 osób zasiądzie przy wigilijnym stole Danuty i Lecha40
  • Alfabet koalicji22 sty 2008Boski Tadeo Iwiński - przyjaciel Samuela Huntingtona. Tak przynajmniej o sobie mówi, a my mu wierzymy na słowo. Zarazem czołowy maczo SLD i rządu. Nic dziwnego, że Leszek Miller trzyma go blisko siebie w kancelarii premiera. Typ bardziej...46
  • Alfabet opozycji22 sty 2008Blokowanie mównicy sejmowej - specjalność polskiej opozycji. Prekursorem tej metody był Andrzej Lepper (Samoobrona), ale szybko przejął ją i udoskonalił Gabriel Janowski (LPR). Jako osoba o wolniejszej perystaltyce i niezmierzonej sile woli...48
  • Burmistrz herbowy22 sty 2008Potomkowie arystokracji i szlachty sięgają po władzę50
  • Propaganda klęski22 sty 2008Polska cieszy się dziś bezpieczeństwem i stabilnością, o jakich nie mogła marzyć przez ponad trzysta lat53
  • Wydarzenia 2002 - Polska22 sty 2008Po 57 latach na emigracji Jan Nowak-Jeziorański wraca do Polski: kurier do Warszawy 1 maja 2004 r. Polska będzie członkiem Unii Europejskiej: eurolokata Janusz Śniadek zastępuje Mariana Krzaklewskiego na stanowisku szefa "Solidarności":...54
  • Wydarzenia 2002 - Świat22 sty 2008George W. Bush demaskuje "oś zła": świat przed dehusajnizacją Inspektorzy ONZ wracają do Iraku: prześwietlanie Saddama Nastolatek z Niemiec zabija 17 uczniów: szkoła urodzonych morderców Koniec deutsche vita:...56
  • Lista nieobecności 200222 sty 2008Polska Lidia Ciołkoszowa Działaczka PPS, przewodnicząca tej partii na obczyźnie, a od 1990 r. honorowa przewodnicząca PPS w kraju. Odznaczona Krzyżem Polonia Restituta przez prezydenta Lecha Wałęsę. Żyła 100 lat. Edward Dziewoński Aktor, reżyser,...58
  • Giełda 200222 sty 2008Hossa ŚwiatŻegnaj, kryzysie! Na razie tylko w USA. Tamtejsze indeksy giełdowe wzrosły średnio o 25 proc., a amerykański PKB ma się zwiększyć w czwartym kwartale o 1 proc. w skali roku. Zwycięstwo republikanów w wyborach uzupełniających daje...60
  • Nasz nowy świat22 sty 200825 najbogatszych emigrantów z Polski: 1. Barbara Piasecka-Johnson; 2. Andrew J. "Flip" Filipowski; 3. Henryk de Kwiatkowski....62
  • Siedem strachów22 sty 2008Szklana kula Orłowskiego, czyli co nam grozi w 2003 r.72
  • Warte Złamanego Grosza22 sty 200820 najgłupszych pomysłów gospodarczych 2002 rokuJedenastoprocentowa składka na ubezpieczania zdrowotne, kasa fiskalna w taksówce, lekarstwo za złotówkę, winieta za jazdę po autostradach, których nie ma - to tylko niektóre z kilkudziesięciu wielce...76
  • Mali i duzi22 sty 2008Konkurencja w gospodarce sprzyja konkurencji w polityce82
  • Czego chcą Polacy?22 sty 2008Polska nie może się uporać ze skutkami doktryn opartych na nienawiści i lekceważeniu własności83
  • Supersam22 sty 2008Wydarzenia roku 2002 Podpis elektroniczny Wiesław Paluszyński, TP Internet: Wejście w życie ustawy o podpisie elektronicznym to pełne, prawne uznanie technologii informatycznych w biznesie i administracji. Przejście technologii z wieku dojrzewania...84
  • Mówię, więc jestem22 sty 2008Im więcej kobiety mówią, tym więcej mężczyźni milczą86
  • Cyrk historii22 sty 2008Czy współcześni politycy poradziliby sobie w dawnych czasach? Jak Grzegorz Kołodko współpracowałby z Bolesławem Krzywoustym? Co pozostawiłby po sobie Marek Pol, gdyby rządził zamiast Kazimierza Wielkiego? Co działoby się, gdyby...90
  • Generacja @22 sty 2008Drutowanie garnków i repasacja pończoch to dla trzydziestolatków czynności z odległej historii. Dla pokolenia internetowego równie pustymi hasłami będą urząd pocztowy, okienko w banku czy urna wyborcza. Już dziś większość...94
  • Mój przyjaciel pecet22 sty 2008Krzysztof Król: Co by się stało, gdyby nagle zniszczono wszystkie komputery na świecie? Bill Gates: Może zabrzmi to zaskakująco, ale nasze życie znacząco nie zmieniłoby się z tego powodu. Nadal wysyłalibyśmy listy ze znaczkami pocztowymi,...96
  • Sushi pod choinkę22 sty 2008Znowu będzie smażony karp, barszcz z uszkami, kutia i inne kulinarne nudy. Kochamy Boże Narodzenie. Czy w imię tradycji musimy się katować co roku tym samym, niezmiennym jadłospisem? Owszem, w czasach komunistycznej urawniłowki, kiedy kulturę...98
  • Cicha noc22 sty 2008Okazało się, że posłowie Ligi Polskich Rodzin nie chcą być Europejczykami, gdyż są Polakami101
  • Koń polski22 sty 2008Ponad pół miliona osób uprawia w Polsce jeździectwo102
  • Futbol SA22 sty 2008Wisła Kraków to jedyny zawodowy klub piłkarski w Polsce104
  • Harpie 200222 sty 2008Potrzebne są wśród nas prawdziwe liderki, które nie zważając na podstępy, każdego dnia zdają egzamin z mądrego bycia kobietą105
  • Szatan w Watykanie22 sty 2008Kulisy spisku komunistycznych służb specjalnych przeciwko Janowi PawŁowi II106
  • Know-how22 sty 2008Mars pod lodem Obserwacje przekazane na ziemię przez sondę marsjańską Odyssey potwierdzają, że na Czerwonej Planecie istnieje woda. Prawdopodobnie jednak przez miliardy lat miała ona postać lodu, a więc nie mogła mieć znaczenia dla rozwoju życia....110
  • Fakirzy chrześcijaństwa22 sty 2008Stygmatycy cierpią i krwawią prawdziwie. Jak Chrystus112
  • Wstali z łoża śmierci22 sty 2008Kto nie wierzy w cuda w medycynie, ten nie jest realistą116
  • Pobudka na wiosnę22 sty 2008Nasi praprzodkowie mogli, jak niektóre zwierzęta, zapadać w zimowy sen118
  • Chromosomy historii22 sty 2008Badania DNA zmieniają spojrzenie na przeszłość ludzkości120
  • Bez granic22 sty 2008Smutna noc Zapowiada się trzecie z kolei smutne Boże Narodzenie w Betlejem. Cicha noc - bez pielgrzymów, bez świateł, dekoracji i kolęd na placu Żłóbka. Betlejem w przededniu Bożego Narodzenia jest zamknięte jako strefa wojskowa....123
  • Samobójczy strach Zachodu22 sty 2008Synowie Allaha stali się nowymi nietykalnymi124
  • Bunkry władzy22 sty 2008Żaden przeciwatomowy schron rządzących nie dorównuje podziemnemu Pekinowi130
  • Oranie morza22 sty 2008Stany Zjednoczone usiłują stworzyć wspólny rynek z Ameryką Środkową - od Panamy po Alaskę136
  • Kopenhaski Rubikon22 sty 2008W czasie ilu Wigilii dane nam było powiedzieć sobie: osiągnęliśmy to, ku czemu podążaliśmy?139
  • Menu22 sty 2008Polska Pinokio dzieciom Fundacja Pinokio Roberta Smoktunowicza i Roberta Szustkowskiego pamięta o potrzebujących pomocy nie tylko w święta Bożego Narodzenia, ale także na co dzień, wspierając podwarszawskie domy dziecka. Tym razem postanowiła...140
  • Bestsellery 200222 sty 2008Kino "Piękny umysł" reż. Ron Howard UIP Genialny szaleniec w genialnej kreacji Russella Crowe'a, czyli to wszystko, co Amerykańska Akademia lubi najbardziej. Poruszająca, do tego prawdziwa historia wyróżnionego Nagrodą Nobla...142
  • Literatura nic22 sty 2008Na bezrybiu i Masłowska gwiazda146
  • Cierpiący za miliony dolarów22 sty 2008Depresja stała się najlepszą formą promocji gwiazd150
  • Tangomania22 sty 2008Przetańczyć tango to jak opowiedzieć życie152
  • Ja, bitels22 sty 2008Rozpad The Beatles był nieunikniony - mówi Paul McCartney154
  • Matka harcerzyka Bonda22 sty 2008Sukces filmu "Śmierć nadejdzie jutro" to jednocześnie pogrzeb stylu, tradycji i tego, co widzowie w "bondach" najbardziej lubili156
  • Sawka 200222 sty 2008styczeń: Małyszomania kontra hannawaldofobia luty: Łódzkie (ludzkie) pogotowie marzec: Smolna i Ordynacka, czyli puławianie i natolińczycy? kwiecień: Na ratunek stoczni, czyli wiódł ślepy kulawego maj: Trzeźwe podejście do...158
  • Organ Ludu22 sty 2008TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI160
  • Ubijanie interesów22 sty 2008Skoro rolnicy utworzyli gospodarstwa agroturystyczne, to górnicy w likwidowanych kopalniach mogliby urządzać randki w ciemno162