Górna półka - Podróż do wnętrza Kościoła

Dynamiczna, zmienna ortodoksja - taki projekt katolicyzmu przedstawia w swojej najnowszej książce filozof i teolog George Weigel. "Boży wybór" nie jest bowiem tylko biografią Benedykta XVI czy podsumowaniem pontyfikatu Jana Pawła II, ale przede wszystkim wizją kierunku, w jakim powinien zmierzać Kościół.
W odróżnieniu od naszych autorów Weigel nie udaje, że katolicyzm świetnie sobie radzi ze współczesnością, że papieże nie popełniają najmniejszych błędów, Kuria Rzymska cieszy się nieomylnością w kwestiach administracyjnych, a Kongregacja Nauki Wiary zna odpowiedzi na wszystkie pytania. Przeciwnie - celnie punktuje najpoważniejsze zaniedbania pontyfikatu papieża Polaka, a także te sfery jego działalności, w których poniósł on (niekoniecznie z własnej winy) klęskę. Chodzi przede wszystkim o apostazję Europy i klęskę dialogu ekumenicznego, który choć nadal trwa, nie powstrzymał dramatycznego rozchodzenia się etycznych dróg protestantyzmu i katolicyzmu i nie doprowadził do polityczno-eklezjalnego pojednania z prawosławiem. Nie mniej istotne są zaniedbania w kwestii wyboru biskupów (które - jak nie waha się sugerować Amerykanin - doprowadziły do serii skandali seksualnych w Stanach Zjednoczonych) czy reformy życia konsekrowanego, które w wielu krajach świata coraz mniej różni się od stylu życia ludzi świeckich.
Wyliczenie i skrupulatne przeanalizowanie porażek nie przeszkadza jednak Weiglowi - odmiennie niż wielu jego zachodnim kolegom watykanistom, nawet tak znanym jak John Allen Jr. - w dostrzeżeniu ogromu zasług Jana Pawła II. I nie chodzi tu tylko o niespotykane dotychczas poszerzenie i pogłębienie nauczania kościelnego, zasługi w dziedzinie dialogu z Żydami, wyznaczenie obowiązującego w Kościele modelu interpretacji Soboru Watykańskiego II, ale także o dowartościowanie młodzieży, otwarcie się na nowe ruchy religijne czy zahamowanie postępującego na Zachodzie kryzysu powołań. Weigel nazywa nawet Jana Pawła II najskuteczniejszym dyrektorem do spraw powołań.
Opierając się na tak nakreślonym obrazie Kościoła Jana Pawła II, Weigel przystępuje do postawienia pytań o pontyfikat jego następcy, o stające przed Benedyktem XVI wyzwanie zbudowania Kościoła, który byłby nie tylko wierny swoim korzeniom, ale także potrafił reagować na nowe, niespotykane wcześniej problemy. Takim nowym problemem, z którym będą sobie musieli w najbliższych latach poradzić papież i watykańska dyplomacja, jest kwestia wojny sprawiedliwiej czy w ogóle prawa do stosowania siły w stosunkach międzynarodowych. Jak słusznie wskazuje Weigel, obecnie Kościół przyjął postawę kryptopacyfistyczną, która potępia w zasadzie każde użycie siły w stosunkach między państwami (chyba że jest to wojna ściśle obronna, ale i to coraz rzadziej). "Biorąc pod uwagę współczesne techniki prowadzenia wojny oraz charakter niektórych reżimów, klasyczny katolicki realizm mógłby podsunąć myśl, że istnieją pewne okoliczności, w których pierwsze użycie siły zbrojnej jest naprawdę moralnie usprawiedliwione: na przykład, by zapobiec grożącemu ludobójstwu bądź użyciu środków masowej zagłady" - wskazuje Weigel. I choć trudno nie dostrzec, że w tej kwestii autor jest rzecznikiem swojego środowiska politycznego (które określić można katolickim neokonserwatyzmem), to problem pozostaje aktualny. Podobne kwestie można zresztą mnożyć. Wyrok śmierci na Saddama Husajna i zdecydowane potępienie tego wyroku przez Stolicę Apostolską każe się zastanowić nad tym, czy przywoływana przez papieża argumentacja odrzucającą konieczność stosowania kary śmierci rzeczywiście odnosi się do Iraku. I czy rzeczywiście istnieją tam inne niż kara ostateczna sposoby uchronienia społeczności przed kolejnymi zbrodniami dyktatora?
Już tylko te pytania pokazują, że podróż po Kościele, jaką proponuje swoim czytelnikom Weigel, nie jest ani nudna, ani ograniczona do zagadnień kruchty. Przeciwnie: opisując współczesną Stolicę Apostolską, Amerykanin jasno zaświadcza, że niewiele jest środowisk bardziej zaangażowanych w rzeczywistość ziemską niż zapatrzona w niebo wspólnota Kościoła. Książka ta przypomina także, że - wbrew opinii wielu naszych hierarchów - Kościół nie jest i nie powinien być traktowany jako instytucja monolityczna, w której jedynym prawem świeckiego jest powtarzanie opinii spływających z góry, od papieża i biskupów.