Wszystkie stany Szkocji

Wszystkie stany Szkocji

Dodano:   /  Zmieniono: 
Osiemnastowieczni Szkoci stali się wzorem modernizacji Starego Kontynentu
Szkot William Paterson, który w roku 1694 założył Bank Anglii, chciał budować szkocką potęgę handlową. Przegrał. Ale rozmach jego przedsięwzięcia mówił o zmianach, jakie Szkocja przeszła z końcem XVII wieku w ciągu życia jednego ledwie pokolenia. I zapowiadał wszystko, co zdziałają Szkoci w wieku następnym.
Unię parlamentarną z Anglią zarekomendował swoim rodakom w 1706 r. lord Andrew Fletcher of Saltoun, który jeszcze w ostatnim samodzielnym parlamencie Szkocji robił w 1703 r. wszystko, by unii zapobiec. Lord Belhaven złowieszczo prawił wtedy zgromadzonym w Edynburgu stanom Szkocji, że "nic nie może zniszczyć Szkocji poza nią samą". Ale te stany wiedziały, że unia z Anglią otwiera Szkotom drogę do handlu z angielskimi koloniami i udział w dalszej wspólnej ekspansji.

Szkoci podbijają Amerykę
W roku unii, w roku 1707, obywatele miasteczka Greenock, leżącego nad fiordem Clyde na zachodnim wybrzeżu, dwadzieścia parę kilometrów bliżej oceanu niż Glasgow, zdecydowali, że zbudują port, by płynąć zeń wprost do Nowego Świata. Opodatkowali się sami na ten cel i przez trzy lata zbudowali własnymi siłami potężną groblę, opasującą przystań. Pierwsze statki do żeglugi przez Atlantyk najmowali w Londynie, ale już w 1718 r. z Glasgow (które też zbudowało sobie zaraz port nad Clyde, niedaleko za Greenock) odpłynął do Ameryki pierwszy statek zbudowany w szkockiej stoczni. Rok później przesiedli się na szkockie statki również kupcy z Greenock. Stocznie znad Clyde miały w przyszłości zasłynąć na cały świat, na dwieście kilkadziesiąt lat - z nich wyjdą w XX wieku tak słynne statki, jak "Queen Mary" i "Queen Elisabeth".
W Ameryce Północnej Szkoci odkryli nieograniczony rynek na płótno, wobec tego już w 1725 r. w Glasgow ruszyły pierwsze przędzalnie i tkalnie. Zniesienie ceł w handlu z Anglią otworzyło im rynek angielski. Fabryki rosły jak grzyby po deszczu. Budziły życie całego kraju. " Dotychczas Szkoci oprócz sporów teologicznych mało o co się troszczyli - pisał Tomasz Buckle. - Teraz atoli zauważano, że ulepszenie fabryk stało się powszechnym rozmów przedmiotem".
W latach 20. XVIII wieku stary już wtedy Daniel Defoe uznał, że nigdy więcej w Szkocji nie zabraknie pracy dla ubogich. Potem tylko między rokiem 1728 a 1738 eksport płócien szkockich podwoił się. Trzeci z kolei bank szkocki powstanie w 1746 r. z połączenia Brytyjskiej Spółki Płócienniczej i szkockiej British Linen Company. Kiedy jako bank zaczęła w 1750 r. emitować swoje banknoty, weszły one łatwo do powszechnego obiegu, zwłaszcza
te o niższych nominałach. Handlem sama zajmować się przestała.

Szkocja banknotami stoi
Banki Szkocji odnotowują kredyt gotówkowy dopiero w roku 1729. Do tej pory bankierzy europejscy udzielali kredytu tylko przy jakimś zabezpieczeniu rzeczowym. Te banki szkockie natomiast gotowe były otworzyć kredyt każdemu, kto mógł przedstawić osobiste poręczenie ze strony dwóch godnych zaufania obywateli ziemskich, czyli właścicieli majątków rolnych. Kiedy już ten system zaczął się wzorem Szkocji upowszechniać w całej Europie, Szkoci zachowali jednak przewagę pierwszeństwa - ich cash credit był czymś więcej: otwierano po prostu klientowi rachunek kasowy (dzisiejszy rachunek bieżący), tak że mógł on spłacać kredyt ratami, niewielkimi nawet sumami, a każda wpływająca od niego suma zmniejszała jego zadłużenie. Bez opłat stemplowych i aktów notarialnych. Był to po prostu bieżący kredyt obrotowy.
Skojarzmy z tymi datami podwojenie eksportu płócien szkockich w latach 1728-1738. W stosunkowo krótkim czasie banknoty niemal całkowicie wyparły monetę z obiegu na terenie Szkocji, a nawet częściowo i z handlu detalicznego. Adam Smith podkreślał, że banki uwalniały kupców od konieczności trzymania w bezczynności jakiejkolwiek porcji kapitału do pokrycia bieżących płatności; cały ich pieniądz "pracował".

Każdy funt na wagę potęgi
McCulloch uwypuklał jeszcze jedną przewagę "szkockiego systemu bankowego: banki szkockie przyjmowały wkłady nawet dziesięciofuntowe (wkład minimalny), a nawet niższe, gwarantując im pełne swoje oprocentowanie. Te wkłady pochodziły od klas pracujących, od robotników, służących i rybaków. To nie przypadek: arystokracja szkocka, straciwszy władzę w kraju, przenosiła się w XVIII wieku do Anglii, a szkocką scenę społeczną i polityczną zdominowała klasa średnia.
Prawda, że kontrast między Szkocją patriarchalnych klanów a Szkocją nowoczesną był rażący. Robotnicy salin i kopalni węgla, poddani, przywiązani do nich dożywotnio, sprzedawani wraz z nimi, nosili jak niewolnicy obroże z wyrytymi nazwiskami właścicieli. Poddaństwo zniesiono w Szkocji ostatecznie dopiero w roku 1787. W Szkocji, kraju Adama Smitha i najlepszych banków Europy...

Szkocka szkoła zysku
"Szkockie towarzystwa bankowe przez długi czas (podkr. moje - SB) starannie przestrzegały, ażeby od wszystkich klientów żądać częstych i regularnych spłat, i nie chciały utrzymywać stosunków z nikim, kto nie prowadził z nimi częstych i regularnych operacji - nie zważając poza tym na jego majątek i kredyt - notował Smith. - Ostrożność ta pozwalała im wyrobić sobie dość dokładny sąd o tym, czy dłużnikom powodzi się dobrze, czy źle, i to wyłącznie na podstawie własnych ksiąg". Ten samoczynny system równowagi finansowej zaczął się kruszyć dopiero długo potem pod naporem wzmożonego popytu na pieniądz i... lekkomyślności, rodzącej się z niewiedzy. Oraz przekonania, że banki mają moralny obowiązek zaopatrywania przemysłu i handlu w potrzebną do obrotu ilość pieniądza. Tak czy siak, biedny kraj ze skraju Europy stał się na pół wieku wzorem dla niej.


Fragment książki Stefana Bratkowskiego "Nieco inna historia cywilizacji. Dzieje banków, bankierów i obrotu pieniężnego", która w styczniu ukaże się nakładem wydawnictwa Nowoczesność spółka z o.o. Tytuł i śródtytuły pochodzą od redakcji.
Więcej możesz przeczytać w 1/2003 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 1/2003 (1049)

  • 2003!5 sty 2003O roku 2003 dla Wprost: Leszek Balcerowicz, Bill Clinton, Jan Winiecki i James Woolsey (b. dyrektor CIA). Co wydarzy się w Polsce w ostatnim roku przed akcesją do Unii Europejskiej? Co zmieni? Czy słaby wzrost gospodarczy to rezultat, czy...1
  • Stwórz się!5 sty 2003Tuż za granicą zachodniej cywilizacji rozpościera się kraj pogrążony w gospodarczym i politycznym chaosie.3
  • Peryskop5 sty 2003Wszystkie drzwi wiodą do Sejmu 107 funkcjonariuszy straży marszałkowskiej wspieranych przez grupę pirotechników z BOR nie jest w stanie uchronić posłów przed niepożądanymi gośćmi. Do parlamentu prowadzi kilkanaście wejść. Przez...8
  • Barometr wprost5 sty 2003Pesymistyczni optymiści8
  • Dossier5 sty 2003ANDRZEJ LEPPER przewodniczący Samoobrony "Pan przywiózł z Kopenhagi millerowskie euro dla prezydenta Kwaśniewskiego, 50 euro pan mu wręczył. Czy za tyle kazał panu prezydent sprzedać Polskę i Polaków?" W Sejmie do Leszka...9
  • 5 stycznia 20035 sty 2003Kilka dni przed terminem (ach, to zamiłowanie do przekraczania planów!) państwo Aleksandra i Leszek Millerowie podjęli na wieczerzy wigilijnej Gerharda Schrödera i Güntera Verheugena. Była choinka, prezenty, a na stole - jak w...10
  • 5 stycznia 20035 sty 2003Prawicowe sieroty po AWS skrzyknęły się jeszcze raz i wespół poparły Europę. Kogóż tam nie było! I premier Buzek, i Krzysztof Piesiewicz, a nawet Andrzej Anusz. Notowania unii w Polsce natychmiast poprawiły się o 0,000004 proc....11
  • O prowadzeniu w trzeźwości5 sty 2003  Cztery i pół procent alkoholu w paliwie! Że prezydent się waha, ja się wcale nie dziwię, bo już słyszę rozmowę całkiem prawdopodobną: - Proszę biopaliwo. - Zmieszać? - Nie, nie. Osobno.12
  • Playback5 sty 200312
  • Scenariusz "Wprost"5 sty 2003KGB zatrzymało polskiego obywatela Tadeusza S., oskarżając go o próbę wręczenia łapówki pogranicznikom.12
  • Fotoplastykon5 sty 200314
  • Poczta5 sty 2003Skazani na siebie W numerze 50. tygodnika "Wprost" przeczytaliśmy dwa różne artykuły dwóch członków izraelskiej partii pracy ("Skazani na siebie", "Dawid i Goliat przy murze" nr 50). Jednym z nich...16
  • Kadry5 sty 200317
  • Unia negocjatorów5 sty 2003W Unii Europejskiej nie ma przyjaźni, jest tylko gra interesów18
  • Bomba w teczce5 sty 2003Kto się boi Instytutu Pamięci Narodowej?24
  • Szok przyszłości5 sty 2003Dziesięć dylematów XXI wieku26
  • Ryby na lekarstwo5 sty 2003Połowa ryb morskich łowionych w 2020 r. będzie pochodziła z hodowli28
  • Rzeczpospolita Góralska5 sty 2003Czy górale to Polacy?30
  • Zimowe uderzenie5 sty 2003Ostra zima może nas kosztować dodatkowe pięć miliardów złotych34
  • Śledziennicy5 sty 2003Stosownie do apelu Piłsudskiego lepiej się wsłuchać w śmiech naszych dzieci niż w narzekania i kwasy35
  • Giełda i wektory5 sty 2003Hossa Świat Prodi zredukuje Kalinowskiego? Komisja Europejska wezwała do szerszego otwarcia w światowym handlu produktami rolnymi, ograniczenia dotacji eksportowych i wprowadzenia nowych koncesji wobec krajów rozwijających się....36
  • Urwanie głowy5 sty 2003Problemem roku 2003 nie jest - jak uważa wielu komentatorów - niskie tempo wzrostu gospodarczego.38
  • Dyktator z Woronicza5 sty 2003Zaniżając ceny reklam, TVP zabija prywatne media42
  • Dezinflacja i dezinformacja5 sty 2003Nie mamy deflacji, mamy cudownie niską inflację!48
  • Kopenhaga5 sty 2003Już przygotowanie się do wejścia do strefy euro może przyspieszyć nasz rozwój50
  • Mrzonki i życzenia5 sty 2003W nowym roku życzmy sobie jak najszybszego odejścia od socjalistycznych iluzji51
  • Supersam5 sty 2003Romantyczna uwodzicielka Kobieta w bieliźnie "Atlantic Elite" ma - według projektantów firmy Atlantic - czarować i kokietować. Uwodzicielski efekt pozwalają osiągnąć odpinane ramiączka biustonoszy oraz romantyczne falbanki i...52
  • Uśmiech na sprzedaż5 sty 2003Kryzys zmusił Polaków do częstszego54
  • Paparazzi show5 sty 2003200 tysięcy dolarów można dostać za zdjęcie gwiazdy w nietypowej sytuacji58
  • Nieostre zdjęcia5 sty 2003Zawód paparazzi w Polsce się nie przyjął58
  • Cafe Wprost5 sty 2003Spotkanie z PAWŁEM JANASEM, selekcjonerem piłkarskiej reprezentacji Polski61
  • Bikont do Makłowicza, Makłowicz do Bikonta - Kolacja z wampirem5 sty 2003Drogi Robercie! Prawda, Że pierogi z kaszankĄ zakrawają na kulinarną perwersję? A już zwłaszcza na stole wytwornej restauracji! I wcale nie brzmi dobrze, trochę jak "rosół z ziemniakami" albo nawet "pączki z musztardą"....62
  • Ciekawe życie5 sty 2003Książki i ludzie, ogniwa w łańcuchu przemian, tworzą historię naszego życia wewnętrznego63
  • Kanibal z Bundeswehry5 sty 2003Armin M. zabił i zjadł partnera na jego życzenie64
  • 5 stycznia 20035 sty 2003Uroki Kazimierza www.kazimierz.com W witrynie poświęconej krakowskiemu Kazimierzowi znajdziemy informacje o zabytkach (m.in. o słynnej Synagodze Wysokiej) i ludziach, którzy tu niegdyś żyli (mieszkańcami Kazimierza byli m.in. Esterka,...66
  • Wieczorki zapoznawcze5 sty 2003Nie wystarczy troska o dopłaty do mleka i o wpływy do budżetu. Trzeba będzie się zatroszczyć o własne marzenia i ambicje67
  • Wszystkie stany Szkocji5 sty 2003Osiemnastowieczni Szkoci stali się wzorem modernizacji Starego Kontynentu68
  • Know-how5 sty 2003Prąd z wodoru Jeden z pierwszych na świecie wodorowych systemów zasilania opracowano na Politechnice Warszawskiej. Inżynierowie z Instytutu Elektroenergetyki pod kierunkiem prof. Antoniego Dmowskiego skonstruowali tzw. ogniwo paliwowe...71
  • Drugi akt stworzenia5 sty 2003Największe spodziewane sensacje naukowe 2003 roku72
  • Morfeusz na drodze5 sty 2003Milion wypadków rocznie powodują w USA śpiący kierowcy78
  • Mózg na talerzu5 sty 2003Jak jeść z głową80
  • Bez granic5 sty 2003Sanktuarium WTC Amerykanie chcą zapełnić lukę po wieżach World Trade Center. Nowe budowle mają olśniewać rozmachem, udowadaniając wrogom wolnego świata, że nie da się zniszczyć jego ducha. Do konkursu stanęli najwięksi współcześni...82
  • Chłop ze złotym zębem5 sty 2003Face lifting III RP za 150 mln dolarów rocznie to wyrzucanie pieniędzy w błoto84
  • Nago, ale w muszce5 sty 2003Rozmowa z WALLYM OLINSEM,światowej sławy kreatorem marek86
  • Imperium dobra5 sty 2003Stany Zjednoczone powinny przewodzić, ale nie dominować w dzisiejszym świecie89
  • Strusia polityka5 sty 2003Saddam robi z nas idiotów!90
  • Licencja na zabijanie5 sty 2003Na kogo polują agenci CIA?92
  • Nowy rok bieży5 sty 2003"Żaden młody człowiek nie wierzy, że kiedyś umrze" Vaclav Havel95
  • Menu5 sty 2003Polska Olbiński na fali Syndrom van Gogha, czyli pośmiertna sława, nie dotyczy Rafała Olbińskiego, jednego z największych polskich grafików i malarzy. Ceny jego plakatów i obrazów sięgają w Nowym Jorku kilkudziesięciu tysięcy...96
  • Czeski film5 sty 2003Czego możemy się nauczyć od naszych południowych sąsiadów?100
  • Kino Tomasza Raczka5 sty 2003Śnięty Mikołaj 2 - *** Reżyseria: Michael Lembeck W rolach głównych:Tim Allen, Judge Reinhold, Wendy Crewson, Elizabeth Mitchell USA 2002 Scott Calvin, pełniący od ośmiu lat rolę świętego Mikołaja, dowiaduje się, że najpóźniej za 28...103
  • Bar Kiepskich5 sty 200310 lat telewizji Polsat104
  • Płyty 2002 Kuby Wojewódzkiego5 sty 2003RED HOT CHILI PEPPERS By The Way Tych młodzieńców przedstawiać nie trzeba. Obłęd i szaleństwo w modelowym wydaniu. Muzyczni chuligani spod znaku pieprznego funku-punku. Milionerzy w nakładach płyt i honorariach nie wyrastają z...105
  • Pokój emocji i desperacji5 sty 2003"Pokój syna" Nanni Morettiego to poruszający dramat rodzinny opowiedziany w konwencji serialu telewizyjnego106
  • Zaświadcza się5 sty 2003Opublikowany ostatnio raport OECD o polskiej szkole nie zostawia na niej suchej nitki. Główny wniosek jest taki, że nasza szkoła wprawdzie nie uczy, ale za to stawia surowe wymagania, a ponadto panuje w niej surowa dyscyplina.108
  • Karp na diecie5 sty 2003Jedzcie dorsze, gówno gorsze" - tak społeczeństwo po wojnie reklamowało owoce naszego morza, chociaż jednocześnie akceptowało śledzie jako symbol narodowej zagrychy.108
  • Organ Ludu5 sty 2003Od 2003 r. na wieki z bratnią UE Kaszanka dla wszystkich! TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 14 (14) Rok wyd. 1 WARSZAWA, poniedziałek 30 grudnia 2002 r. Cena + VAT + ZUS + winieta Przemówienie noworoczne I sekr. Partii i rządu...109
  • Mikołaj jest czerwony5 sty 2003Skoro Mikołaj może być zielony, a tenisista ubrany na czarno, to znaczy, że tysiącletni porządek w świecie kolorów już nie istnieje110