Odpływ umysłów

Dodano:   /  Zmieniono: 
Hindusi i Chińczycy wracają ze stypendiów do ojczyzny, Europejczycy uciekają za granicę na stałe
Codziennie wyjazd do Anglii, Irlandii czy Szkocji rozważa co czwarty Polak. Kongres Brytyjskich Związków Zawodowych wydał nawet broszurę dotyczącą praw pracowników w Wielkiej Brytanii po polsku. W Irlandii regularnie wydaje się polskie gazety. Ale zjawisko emigracji zarobkowej dotyczy również obywateli "starej" Unii Europejskiej.

Wielki odpływ
"Francja cię kształci, opłaca twoje studia, ale nie daje ci możliwości zastosowania twojej wiedzy" - mówi Nicolas, naukowiec z Paryża pracujący na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. Wielu młodych specjalistów z Europy nie jest w stanie spożytkować nabytej podczas studiów wiedzy. Brakuje dla nich miejsc i funduszy w europejskich ośrodkach badawczych. Ich exodus nie jest niczym nowym. Ten proces rozpoczął się już w dwudziestoleciu międzywojennym, tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej, kiedy z powodów politycznych do wyjazdu zostały zmuszone takie sławy, jak Albert Einstein i Enrico Fermi. Po wojnie zjawisko jeszcze się nasiliło. W latach 60. British Royal Society ukuło termin "drenaż mózgów", oznaczający odpływ pracowników stanowiących kapitał intelektualny kraju.
W erze globalizacji, gdy kapitał ludzki w największym stopniu decyduje o tempie wzrostu gospodarczego, masowe wyjazdy europejskich specjalistów mogą oznaczać dla Unii Europejskiej ostateczną przegraną w rywalizacji ze Stanami Zjednoczonymi. W?2004 r. w USA przebywało 400 tys. europejskich absolwentów kierunków związanych z nauką i technologią, a tysiące przygotowywało się do emigracji. W tej chwili w Europie brakuje naukowców - na tysiąc zatrudnionych przypada tu pięciu badaczy, podczas gdy w USA - dziewięciu.

Innowacje kontra autostrady
Europejscy naukowcy skarżą się nie tylko na marne pensje, ale też na brak pieniędzy na prowadzenie badań i wyposażenie laboratoriów. Przyjęta w 2000 r. przez UE strategia lizbońska, zakładająca wzrost wydatków na badania naukowe i rozwój do 3 proc. PKB, pozostaje w sferze marzeń. Dziś unia wydaje na ten cel 1,96 proc. PKB, podczas gdy jej główni rywale: USA i Japonia - odpowiednio 2,59 proc. PKB i 3,12 proc. PKB. W liczbach absolutnych różnica wydatków między UE a USA wynosi 120 mld euro rocznie i ciągle rośnie. Unię Europejską gonią Chiny, które w 2005 r. przeznaczyły na naukę 1,23 proc. PKB
i cały czas zwiększają budżet na ten cel.
Zdaniem Philippe'a Busquina, byłego komisarza UE ds. nauki i badań, w Europie panuje przekonanie, że lepiej postrzegane społecznie jest wybudowanie kilometra autostrady niż stworzenie laboratorium badawczego. Doskonałym przykładem na uzasadnienie takiej opinii jest Hiszpania. "Zainwestowała przede wszystkim w infrastrukturę drogową. Tam jazda autostradą to przyjemność, ale kraj jest wśród tych państw unii, które mają największą lukę technologiczną!" - mówi Danuta Hübner, komisarz UE ds. polityki regionalnej. I choć Hiszpania cieszy się dziś jednym z najwyższych wskaźników wzrostu gospodarczego w unii, to sytuacja może się szybko zmienić na jej niekorzyść, jeżeli Madryt nie zacznie inwestować w naukę. Jak dodaje pani komisarz, "regiony, które dziś skupiają się tylko na drogach, jutro mogą się znaleźć na marginesie Europy".
Pozytywnym przykładem jest Irlandia, którą do niedawna uważano za kraj biedny i bez perspektyw. Młodzi Irlandczycy masowo wyjeżdżali za granicę w poszukiwaniu pracy. W połowie lat 80. Irlandia rozpoczęła proces reform, mocno postawiła na innowacje. Sprzyjał temu klimat inwestycyjny i powiązania nauki z biznesem. Irlandzkie badania są finansowane nie tylko z kasy państwowej i funduszów UE, ale przede wszystkim z pieniędzy sektora prywatnego. Irlandia z kraju emigracji przekształciła się w kraj imigracji, o czym doskonale wiedzą Polacy.
W Europie pod względem wydatków na badania i rozwój przodują Szwecja i Finlandia, które w 2004 r. przeznaczyły na ten cel odpowiednio 3,7 proc. PKB i 3,51 proc. PKB. Te kraje zajmują też pierwsze miejsca w rankingach najbardziej rozwiniętych i innowacyjnych państw świata. Ich śladem podążają dziś Litwa, Łotwa i Estonia.

Własne laboratorium
Do emigracji skłaniają też europejskich naukowców skostniałe struktury ośrodków badawczych. Na Starym Kontynencie zdobywanie stopni naukowych to proces długotrwały. Rzadko zdarza się, by młody naukowiec został szybko i odpowiednio nagrodzony za wysiłki w pracy badawczej. I nie chodzi tylko o pieniądze. "W USA młodym, zdolnym ludziom oferuje się o wiele więcej możliwości, pozwala im się nawet samodzielnie prowadzić laboratoria. W Europie zaś trzeba najpierw przepracować dziesięć lat, by zostać profesorem, i dopiero wtedy można się cieszyć podobną wolnością" - stwierdza fizyk Guido Langouche, prorektor Katolickiego Uniwersytetu w Louvain, który po zrobieniu kariery naukowej na Uniwersytecie Stanforda w USA musiał wrócić do Belgii z powodów rodzinnych.
USA, Australia i Kanada zajmują pierwsze miejsca w rankingu konkurencyjności krajów w pozyskiwaniu najlepszych pracowników i zdolności wykorzystania ich kompetencji. W ogonie tej klasyfikacji są Francja, Portugalia i Niemcy. Przodujące kraje oferują naukowcom to, czego nie chce im dać Europa - fundusze na badania, godziwe pensje oraz uznanie to główne hasła w ich polityce, kładącej nacisk na innowacje i pozyskiwanie najlepszych specjalistów z całego świata. Odzwierciedleniem tej polityki są słowa Billa Gatesa: "Nasz system akademicki jest najlepszy. Finansujemy nasze uniwersytety, by prowadziły badania [...]. Ludzie o wysokim IQ przyjeżdżają tu, umożliwiamy im rozwój, a ich innowacje przekształcamy w produkty. Nagradzamy to, że podejmują ryzyko. Nasz system jest nastawiony na konkurencyjność i eksperymentalność [...]. Dzięki pieniądzom z federalnych podatków i ze źródeł filantropijnych w przyszłości będzie on w stanie nadal prosperować tak jak dziś".

Bardzo stara Europa
Czy odpływ europejskich naukowców to "drenaż mózgów", czy tylko "międzynarodowa wymiana kapitału ludzkiego"? Drenaż mózgów polega na tym, że imigranci pozostają na stałe w kraju, do którego wyjechali. Z kolei specjaliści biorący udział w "wymianie mózgów" (brain exchange według Johna Salta) po kilku latach pobytu za granicą wracają do rodzimego kraju bogatsi o wiedzę i doświadczenia, które mogą wykorzystać u siebie. Przykładem państwa, które sporo zyskało na "wymianie mózgów", są Indie. Do niedawna większość hinduskich naukowców emigrowała na Zachód. Dziś wielu z nich wraca do Indii. To dzięki nim tak dynamicznie rozwinął się hinduski sektor IT, który w 2008 r. będzie zatrudniać 2 mln osób i wytwarzać około 7,5 proc. dochodu narodowego. Aglomeracja bangalurska, w której ma siedzibę większość hinduskich i międzynarodowych firm IT, jest porównywana do amerykańskiej Doliny Krzemowej.
Europejski krajobraz wygląda inaczej. Z opublikowanych w listopadzie 2003 r. przez Komisję Europejską badań wynikało, że jedynie 13 proc. europejskich specjalistów pracujących za granicą planuje powrót do kraju pochodzenia.
Remedium na drenaż europejskich mózgów jest proste - przenieść amerykańskie rozwiązania na grunt europejski: stworzyć warunki umożliwiające komercjalizację wyników badań; znieść bariery krępujące swobodę działań ośrodków badawczych i rozwój kariery naukowej. Politycy doskonale zdają sobie sprawę z konieczności wprowadzenia tych zmian. Co roku powstają kolejne raporty UE promujące badania naukowe i innowacje, tak jak tegoroczny komunikat Komisji Europejskiej "Czas wrzucić wyższy bieg. Nowe partnerstwo na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia". W rzeczywistości są to jednak jedynie modyfikacje uchwalonej w 2000 r. strategii lizbońskiej. Należy się zastanowić, czy zamiast uchwalać kolejne dokumenty, nie warto po prostu skupić się na jej realizacji. Tym bardziej że w walce o najlepsze światowe mózgi Europa zaczyna przegrywać już nie tylko z USA, ale także z Chinami i Indiami.

UCIEKLI Z EUROLABORATORIUM
  • Claude Allègre - były francuski minister edukacji, szef Laboratorium Geochemicznego Uniwersytetu Paris VII, wyznaje: "Zamierzam się przenieść na stałe do Stanów Zjednoczonych, bo chcę kontynuować badania. We Francji nie jestem w stanie tego robić"
  • Bohdan Paczyński - profesor Uniwersytetu Princeton. Zajmuje się m.in. teorią ewolucji gwiazd i błyskami promieniowania kosmicznego o dużej energii. Odznaczony m.in. Złotym Medalem Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego i Medalem Bruce. Najpoważniejszy polski kandydat do Nagrody Nobla.
  • Horst Ludwig Störmer - niemiecki fizyk, od 1997 r. jest profesorem na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. W 1998 r. został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.
  • Wolfgang Ketterle - laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 2001 r. Ukończył politechnikę w Monachium. Doktorat obronił w 1986 r. na uniwersytecie Ludwig-Maximilians w Monachium i Instytucie Optyki Kwantowej Maksa Plancka w Garching (Niemcy). W 1990 r. wyjechał do USA. Od 1993 r. jest profesorem fizyki w Massachusetts Institute of Technology w Cambridge. Nobla przyznano mu za otrzymanie nowego stanu materii, tzw. kondensatu Bosego-Einsteina. Nagrodą podzielił się z Erikiem A. Cornellem i Carlem E. Wiemanem.
  • Riccardo Giacconi - choć doktoryzował się na uniwersytecie w Mediolanie, to karierę naukową zrobił dopiero w Stanach Zjednoczonych. W 2002 r. zdobył Nagrodę Nobla za odkrycia kosmicznych źródeł promieniowania rentgenowskiego.
  • Enrico Bombieri - włoski matematyk. W 1974 r. otrzymał medal Fieldsa za prace z analitycznej teorii liczb, analizy zespolonej i teorii równań różniczkowych. Dziś wykłada w USA w Insitute for Advanced Studies.
  • Bengt Robert Holmstorm - fiński naukowiec od dawna mieszkający w USA. Był profesorem ekonomii na uniwersytecie Yale. Dziś jest przewodniczącym Departamentu Ekonomii w Massachusetts Institue of Technology.
  • Jean-Pierre Fouque - profesor matematyki, dyrektor Centrum Badań nad Matematyką Finansową i Statystyką na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara. Do USA wyjechał w 1998 r. Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Nauk.
  • Olivier Blanchard - francuski profesor, znany w swojej ojczyźnie głównie z książek o naprawie francuskiego modelu socjalnego. Od połowy lat 70. związany z Massachusetts Institue of Technology. Do dziś wykłada tam ekonomię.
Więcej możesz przeczytać w 45/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 45/2006 (1247)

  • Wprost od czytelników15 gru 2006, 15:00SALON NA ULICY Czytając artykuł "Salon na ulicy" (nr 41), można było odnieść wrażenie, że w Polsce nie wydarzyło się ostatnio nic bulwersującego. Niepokojem może napawać jedynie pokojowa demonstracja partii opozycyjnej. Oczywiście, nie...3
  • Na stronie - Zmienna Kaczyńskich15 gru 2006, 15:00Nowa zmienna czasami przypomina aż za dobrze znaną starą niezmienną3
  • Skaner15 gru 2006, 15:00NAJLEPSZE ULICE EUROPY Tanie połączenia lotnicze z wieloma miastami Europy i ceny w Warszawie, Poznaniu i we Wrocławiu zbliżone do cen w Londynie, Paryżu i Berlinie powodują, że Polacy coraz częściej na świąteczne zakupy wybierają się za granicę....8
  • Sawka czatuje15 gru 2006, 15:00Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)12
  • Playback15 gru 2006, 15:00Prezydent RP Lech Kaczyński © A. Jagielak16
  • Poczta15 gru 2006, 15:00BALCEROWICZOBÓJSTWO Zprzykrością informuję, że autor artykułu "Balcerowiczobójstwo" (nr 38) przypisuje prezesowi NBP nieprawdziwe motywy postępowania. Prof. Leszek Balcerowicz odmówił stawienia się przed komisją śledczą nie ze względu na...16
  • Ryba po polsku - Obywatelu, wracamy do PRL-u15 gru 2006, 15:00Nie po to walczyliśmy z komuną, żeby każdy mógł bezkarnie pisać prawdę17
  • Z życia koalicji15 gru 2006, 15:00NAJWIĘKSZY POLSKI POLITYK twardo domaga się odizolowania trudnej młodzieży w specjalnych szkołach. Pomysł dość kontrowersyjny, ale jako ojcowie przyklaśniemy Giertychowi, pod jednym wszakże warunkiem. Niech do szkół o zaostrzonym rygorze trafi...18
  • Z życia opozycji15 gru 2006, 15:00TROCHĘ SIĘ PRZELICZYŁA PLATFORMA OBYWATELSKA i przeszarżowała z raportem o mediach, z którego nie bardzo wie, jak się teraz wycofać. Odcina się od niego Rokita, inni też łapią się za głowę, ale Donald w swym antydziennikarskim szaleństwie dzielnie...19
  • Wprost przeciwnie - Bundeswehra amatorów15 gru 2006, 15:00Bundeswehrze ciągle jest blisko do tradycji Wehrmachtu20
  • Fotoplastykon15 gru 2006, 15:00Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)21
  • Witamina B15 gru 2006, 15:00Lek na sitwokrację zgodził się zaordynować polskim samorządom Trybunał Konstytucyjny22
  • Partia bez własciwości15 gru 2006, 15:00Rok temu Platforma Obywatelska była partią sanacji, teraz jest partią konserwacji28
  • Wszyscy jesteśmy winni!15 gru 2006, 15:00Państwo, bezsilne w ściganiu prawdziwych przestępców, tworzy przepisy zakładające, że wszyscy są przestępcami30
  • Święto Europy - 9 listopada15 gru 2006, 15:009 listopada - w rocznicę zburzenia muru berlińskiego - świętować powinni wszyscy Europejczycy32
  • Wydział zabójstw księży15 gru 2006, 15:00UOP na początku lat 90. planował inwigilację księży, by wyjaśnić zagadkę śmierci ks. Stanisława Suchowolca34
  • Giełda15 gru 2006, 15:00Hossa Świat American Yahoo!? Yahoo!, najchętniej odwiedzany portal internetowy na świecie, prowadzi rozmowy dotyczące przejęcia AOL, amerykańskiego dostawcy usług internetowych i właściciela portalu AOL.com. Gdyby nie doszło do fuzji, Yahoo!...38
  • Zabór energetyczny15 gru 2006, 15:00Rosja zaciska energetyczne kleszcze40
  • Rosja kupuje Europę15 gru 2006, 15:00Gazprom zastąpił Rosji dywizje, które miały w okresie komunizmu podbić Europę46
  • Smok brukselski15 gru 2006, 15:00Biurokracja pożera Unię Europejską52
  • Drugi Reagan?15 gru 2006, 15:00Bush junior ma rację58
  • Supersam15 gru 2006, 15:00 62
  • Dodatki w roli głównej15 gru 2006, 15:00Dodatki nie zawsze są uzupełnieniem stroju. Bywa, że to strój staje się tłem dla modnych akcesoriów. W kolekcji domu mody Aryton dodatki nadają wyraz klasycznej garderobie i uatrakcyjniają sylwetkę. Przerzucony przez ramię szal harmonizuje z...62
  • Włoska robota15 gru 2006, 15:00Polacy lubią kuchnię włoską. Od dań włoskich bardziej lubimy tylko polskie - wynika z sondażu Instytutu Badania Opinii RMF FM. Miłośników "włoszczyzny" powinien ucieszyć zestaw akcesoriów kuchennych Włoska Robota. Producentowi, firmie...62
  • Kino czystych barw15 gru 2006, 15:00Światło słoneczne padające na ekran to zmora niejednego kinomana. Rozwiązanie tego problemu znalazła firma Panasonic. Nowy projektor kina domowego PT-AX100 został wyposażony w funkcję Light Harmonizer. Dzięki niej wykrywa zmiany oświetlenia w...62
  • Klasyk znad Mozeli15 gru 2006, 15:00Riesling QbA 2005, mosel-saar-ruwer, St. Urbans-Hof Cena: 39,90 zł; importer: Grand Cru Rodzina Weissów w nadmozelskim Leiwen od trzech pokoleń zajmuje się produkcją znakomitych rieslingów. Szef firmy Nik Weiss, przywódca lokalnego stowarzyszenia...62
  • Europa hipermarketów15 gru 2006, 15:00 W Europie ciągle przybywa centrów handlowych. Według szacunków firmy Cushman & Wakefield, między lipcem 2006 a grudniem 2007 r. ich powierzchnia na całym kontynencie wzrośnie o 13,8 mln m? i będzie łącznie wynosić 107 mln m?. W...62
  • Powrót kobiety15 gru 2006, 15:00Polki rzucają pracę i wracają do domu - z własnej woli64
  • 100 tysięcy ułanów15 gru 2006, 15:00Największy w Europie ośrodek jeździecki mieści się w wielkopolskim Jaszkowie72
  • Globalna samba15 gru 2006, 15:00Zachód ulega urokom stylu życia rodem z dalekiej Brazylii76
  • Pazurem - Setka gorących15 gru 2006, 15:00Jeżeli w Polsce występuje jakieś zjawisko publiczne, a nie uczestniczy w nim Doda, to tak, jakby go nie było79
  • Piłsudski kontra Lenin15 gru 2006, 15:00Piłsudski użył socjalizmu do odzyskania niepodległości. Lenin hasła niepodległości użył do realizacji bolszewickiej utopii80
  • Pomnik antysemityzmu15 gru 2006, 15:00Komunistyczną władzę w Polsce najdłużej sprawowała prorosyjska i antyżydowska czerwona endecja84
  • Dwie twarze Dmowskiego15 gru 2006, 15:00Granica zachodnia II RP zawdzięcza Dmowskiemu niewiele mniej niż wschodnia Piłsudskiemu85
  • Know-how15 gru 2006, 15:00Droga do rzeczywistości Stephen Hawking twierdzi, że zaledwie jeden wzór matematyczny w książce popularnonaukowej może zmniejszyć jej sprzedaż nawet o jedną trzecią. Nie przejmuje się tym sir Roger Penrose, emerytowany profesor matematyki w...86
  • Mózg w tunelu15 gru 2006, 15:00Co trzeci mieszkaniec Zachodu uważa, że ma kontakt z duchami88
  • Strażnik zdrowia15 gru 2006, 15:00Zbadaj z "Wprost" układ limfatyczny: dowiesz się, jakie choroby ci grożą92
  • Człowiek salamandra15 gru 2006, 15:00Uczeni chcą, by ludziom odrastały kończyny!96
  • Człowiek salamandra15 gru 2006, 15:00Uczeni chcą, by ludziom odrastały kończyny!96
  • Bez granic15 gru 2006, 15:00Festiwal milionerów Rosyjscy bogacze tłumnie stawili się na Targach Milionerów. Towarzyszyły im tysiące fleszy, setki reporterów i worki pieniędzy. Bo bogacze z Rosji tym się różnią od innych, że więcej wydają. Wzięciem cieszyły się pozłacane i...98
  • Projekt stulecia15 gru 2006, 15:00Euroamerykańska strefa wolnego handlu pomogłaby Zachodowi w rywalizacji z Azją100
  • Odpływ umysłów15 gru 2006, 15:00Hindusi i Chińczycy wracają ze stypendiów do ojczyzny, Europejczycy uciekają za granicę na stałe104
  • Pociąg do Londynu15 gru 2006, 15:00Independence Party - partię pragnącą wyjścia Wielkiej Brytanii z UE - popiera już ponad 15 proc. Brytyjczyków108
  • Duchy mułły Omara15 gru 2006, 15:00Niedostępne góry, zamachowcy samobójcy i zdalnie sterowane bomby - to wszystko czeka Polaków w Afganistanie110
  • Recenzor15 gru 2006, 15:00114
  • Kronika buntownika15 gru 2006, 15:00The Byrds byli odpowiedzią Ameryki na dowodzoną przez The Beatles inwazję brytyjską. Szybko nauczyli się od rywali z Liverpoolu, co powinien zrobić zespół rockowy, by ewoluować wraz z burzliwie kształtującą się wrażliwością pokolenia lat 60....114
  • Pop(rawna) Kasia15 gru 2006, 15:00Kasia Stankiewicz przekonała się, że łatwiej zdobyć szczyt, niż na nim pozostać. Dowiodła tego klęska jej debiutanckiego solowego albumu. Drugi album Stankiewicz, choć różni się od pierwszego, to grzeszy podobną przeciętnością. "Mimikra"...114
  • Ile warta moc Stewarta15 gru 2006, 15:00Rod Stewart od lat prowadzi nieźle prosperujący zakład wokalnej kserografii, ale ostatnio jego firma wypuszcza kopie dużo bledsze od oryginałów. Po czterech albumach z kolekcją klezmerskich przebojów Ameryki Pan Chrypka sięgnął po klasykę soft...114
  • Dwaj panowie z werwą15 gru 2006, 15:00Czym dla kobiet jest Toskania, tym dla facetów (zwłaszcza tych bogatych) może być Prowansja. "Dobry rok" to pełen humoru i werwy hymn na cześć południowej Francji jako ziemskiego raju. O dziwo, ta opowiastka pełna banalnych prawd...114
  • Wieża niezrozumienia15 gru 2006, 15:00Alejandro González Iárritu jest niepoprawny. Znowu nakręcił film przesycony pesymizmem i przekonaniem o nieodwracalności wyroków losu. I znowu zastosował wielowątkową strukturę (choć konstrukcja nie jest aż tak złożona jak w "21...114
  • Odległa piaskownica15 gru 2006, 15:00Już wiadomo, dlaczego niedoszły prezydent Stanów Zjednoczonych John Kerry obraził amerykańskich chłopców walczących w Iraku - ani chybi oglądał serial "Odległy front". Bohaterowie tego niby-dramatu to świeże mięso, które dopiero co...114
  • Pies z Ystad15 gru 2006, 15:00Dwóch nieboszczyków w garniturach dryfuje w pontonie na środku Bałtyku. Kurt Wallander, komisarz z Ystad, nie jest zachwycony znaleziskiem, zwłaszcza że trop prowadzi do republik bałtyckich, które próbują się wyrwać z uścisku rosyjskiego...114
  • Żubrówka i bisurmanie15 gru 2006, 15:00Wszystko jest tu egzotyczne: XIX-wieczny Konstantynopol, detektyw eunuch, obyczaje sułtańskiego haremu i receptura tureckich flaczków (tych w zupie i tych wywlekanych z ofiar licznych mordów). Tylko polski ambasador w Turcji to swojska postać, bo...114
  • Ciemności kryją ziemię15 gru 2006, 15:00Tego jeszcze nie było: Dan Brown spotyka Raymonda Chandlera w wersji islandzkiej. Chandlerowska jest główna bohaterka powieści - prawnik Thora Gudmundsdottir, kobieta atrakcyjna, lecz po przejściach i ze skłonnością do nadużywania alkoholu. Z...114
  • Bryk z Dostojewskiego15 gru 2006, 15:00"Zbrodnia i kara" Barbary Sass ma z oryginałem wspólny tylko pobieżny zarys akcji - student Raskolnikow, chcąc udowodnić sobie, że jest nowym Napoleonem, stojącym ponad moralnością, zabija, ale tłamszą go wyrzuty sumienia. I na tym...114
  • Formista w oparach sacrum15 gru 2006, 15:00W każdym artyście jest coś z uczonego, a taki był właśnie Leon Chwistek, matematyk-artysta. Logika nie uchroniła go jednak przed ideologiczną aberracją (pod koniec żywota stał się zdeklarowanym stalinistą). Ponad 30 akwarel Chwistka, z okresu, gdy...114
  • Mokra robota15 gru 2006, 15:00Polski kryminał opowiada o współczesnej Polsce lepiej niż książki uznanych sław literatury118
  • Mały agent15 gru 2006, 15:00Alex Rider, wzorowany na Jamesie Bondzie, to bohater nowych czasów - niedojrzała aspołeczna sierota122
  • Malarz króla, król malarzy15 gru 2006, 15:00Obrazy Velázqueza przeczą opinii, że genialny artysta musi mieć duszę buntownika124
  • Wencel gordyjski - Dzieci z katalogu15 gru 2006, 15:00Ideał wychowania przez miłość i dyscyplinę należy zastąpić układanką genów127
  • Ueorgan Ludu15 gru 2006, 15:00Nr 45 (211) Rok wyd. 5 WARSZAWA, poniedziałek 6 listopada 2006 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Sukces polityki prorodzinnej PIĘCIORACZKI ZE ŚRODY (Poznań, "UeoL") Szczęśliwym rodzicom, mieszkańcom Pławiec koło Środy Wielkopolskiej, urodziły...128
  • Wprost Plus15 gru 2006, 15:00Alternatywna historia XX wieku według Orłowskiego Jak wyglądałby świat, gdyby w Rosji nie urodził się Lenin, a Hitler zbudowałby bombę atomową? Na te pytania stara się odpowiedzieć prof. Witold Orłowski, publicysta "Wprost", w książce...129
  • Skibą w mur - Nasz kochany bałagan15 gru 2006, 15:00Coraz trudniej o tak potrzebne daltonistom czarno-białe schematy130