Kulisy transformacji

Profesora Wacława Wilczyńskiego nie trzeba czytelnikom "Wprost" przedstawiać. Znają go świetnie z publikowanych od lat felietonów zatytułowanych "2x2=4", a także m.in. jako laureata honorowej nagrody im. Eugeniusza Kwiatkowskiego dla autora najlepszych publikacji ekonomicznych, ustanowionej przez krakowską Akademię Ekonomiczną. Dlatego bez specjalnych zachęt chętnie sięgną po książkę "Polski przełom ustrojowy 1989-2005. Ekonomia epoki transformacji" (Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu). I nie zawiodą się. Jest to chyba najlepsza książka o polskich reformach gospodarczych.

Rynek Wilczyńskiego
Profesor Wilczyński, jedna z największych postaci polskiej ekonomii, jest znany z prorynkowych poglądów. Jako jeden z niewielu wyznawał je w czasach realnego socjalizmu (za co nie był rozpieszczany przez władze, ale ze względu na wielki dorobek musiał być przez nie tolerowany) i pozostał im wierny w analizie teraźniejszości. Jeżeli krytykuje za coś nasze przeobrażanie gospodarcze, to za niekomplementarność (wielokrotnie podkreśla, że system rynkowy stanowi zwartą całość, która działa sprawnie tylko wtedy, gdy składa się z wszystkich niezbędnych elementów) i brak konsekwencji, widoczny szczególnie w latach 1993-2004 (z dużym znakiem zapytania odnośnie kierunku, jaki obierze obecna polityka ekonomiczna). Ma, oczywiście, świadomość tego, że - cytujemy - "Gospodarka rynkowa jest niewątpliwie twarda. Kupując cokolwiek na rynku, nie martwię się o to, czy cena pokrywa koszty producenta i zapewnia mu zysk. Z drugiej strony nie mam prawa ingerować w jego rachunki nawet wtedy, kiedy osiąga wysokie zyski. One są bowiem warunkiem inwestowania", a "wysoka stopa zysku warunkuje wysoką stopę akumulacji i inwestycji. Natomiast programowa walka z nierównością materialną grozi zahamowaniem postępu i rozwoju. Zwalczanie nierówności uniemożliwia sukces w walce z nędzą".

Wilczyński bez "trzeciej drogi"
Wilczyński krytykuje decydentów za próby nawrotu do etatyzmu, "naprawiania" rynku i powiększania skali redystrybucji PKB przez budżet. Martwi go także uparta i ślepa (na dowody empiryczne) miłość wielu polityków do "trzeciej drogi", czyli prób łączenia rynku z centralistycznymi zapędami gospodarki nakazowej. Jak pisze: "Liczne są przykłady błędności oraz zbędnej kosztowności decyzji podejmowanych przez państwo w gospodarce nominalnie rynkowej. Badania dowodzą bowiem, że nośnikiem postępu okazują się na ogół dziedziny niepreferowane i niestymulowane przez rządy".
W pracy profesora czytelnik znajdzie - poza przeprowadzoną z wielkopolską solidnością analizą reform i procesów gospodarczych w Polsce - także rozbudowaną część teoretyczną, traktującą o różnych modelach gospodarki, opis przebiegu procesów transformacyjnych w innych krajach postsocjalistycznych i prognozę szans rozwojowych naszej gospodarki po wejściu do Unii Europejskiej.
Warto to wszystko przeczytać. Oczywiście wtedy, kiedy uda nam się książkę Wacława Wilczyńskiego w księgarni wypatrzyć. A muszę uprzedzić, że wydana przez wydawnictwo akademickie w niewielkim nakładzie rozchodzi się jak świeże bułeczki i upolować ją jest trudno. Ale, jak w starym rosyjskim dowcipie o kobietach i alkoholu, czyli "dobrach", których zasobów nikt w całości skonsumować nie jest w stanie, "starać się koniecznie trzeba".