Fabryka Nobla

Dodano:   /  Zmieniono: 
Komitet Noblowski przyznaje nagrody w takim stylu, w jakim Hitchcock kręcił thrillery - potęguje napięcie i zaskakuje
Gdyby bukmacherzy przyjmowali zakłady, kto otrzyma naukową Nagrodę Nobla, najwięcej wygraliby ci, którzy postawiliby na badaczy najrzadziej wymienianych wśród kandydatów. Od kilku lat za pewnych zwycięzców są uznawani Craig Venter i Francis Collins, którzy ustalili sekwencję ludzkiego genomu. W tym roku pierwszy raz od czterech lat uhonorowano uczonych prowadzących badania w dziedzinie genetyki. Zamiast Ventera i Collinsa nagrodę otrzymali jednak Craig Mello i Andrew Fire, którzy odkryli, że za pomocą krótkich odcinków RNA można wyłączyć wadliwe geny, np. odpowiedzialne za powstawanie nowotworów, i w ten sposób zahamować rozwój choroby.
Przyznanie nagrody za to odkrycie prawdopodobnie przyspieszyło to, że już trwają badania nad lekami ograniczającymi działanie szkodliwych genów. Firmy farmaceutyczne, w tym Celon Pharma w Polsce, zapowiadają wprowadzenie ich na rynek najpóźniej za pięć lat. - Badania nad rolą RNA w ujawnianiu genów to najdynamiczniej rozwijająca się gałąź badań genetycznych - mówi prof. Marek Figlerowicz z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu. Badania nad RNA prowadzili już w latach 60. Roy Britten i Eric Davidson, odkrywcy wpływu kwasu rybonukleinowego na ujawnianie się genów. Nie opublikowali oni jednak swoich badań - wyniki były wtedy tak zaskakujące, że uczeni obawiali się posądzenia o błędy w prowadzeniu doświadczeń.

RNA i Wielki Wybuch
Zaskoczeniem jest przyznanie tegorocznej nagrody z chemii Rogerowi Kornbergowi (synowi Arthura Korbnerga, który w 1959 r. otrzymał Nagrodę Nobla wspólnie z Severo Ochoa za poznanie mechanizmu syntezy DNA i RNA). Niektórzy uważają, że jest ona rekompensatą Szwedzkiej Akademii Nauk za ubiegłą dekadę, kiedy faworyzowano odkrycia przydatne przede wszystkim w przemyśle. Kornberg odkrył enzymy czuwające nad prawidłowym działaniem ludzkich genów. Jeśli te enzymy szwankują, przekazują fałszywą informację, a to może prowadzić m.in. do rozwoju nowotworów i chorób układu krążenia.
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki dla Johna Mathera i George'a Smoota za wykrycie promieniowania z początków Wielkiego Wybuchu jest tym większym zaskoczeniem, że kosmologia nigdy nie była szczególnie doceniana przez Komitet Noblowski. Ostatnio uczeni z tej dziedziny otrzymali prestiżową nagrodę w 1978 r. za odkrycie resztkowego promieniowania termicznego, które stało się podstawą badań tegorocznych laureatów. Wtedy Arno Allan Penzias i Robert Woodrow Wilson usłyszeli szum w antenie radiowej i zinterpretowali go jako promieniowanie pochodzące z pierwszych 200 tys. lat po Wielkim Wybuchu. - O tegorocznej nagrodzie przesądziły najprawdopodobniej dane otrzymane z w 2003 r. z satelity WMAP, który wyruszył w przestrzeń kosmiczną kilka lat po COBE i potwierdził zebrane przez niego informacje - mówi dr Stanisław Bajtlik z Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie.
Mather i Smoot potwierdzili teorię opracowaną przez polskich kosmologów. Krzysztof Górski i Roman Juszkiewicz z Centrum Astronomicznego PAN im. Mikołaja Kopernika trzy lata przed sensacyjnym odkryciem noblistów przewidzieli, że mikrofalowe promieniowanie tła wypełniające cały wszechświat i docierające do nas sprzed ok. 15 mld lat w niektórych fragmentach jest silniejsze, ale zaledwie o jedną stutysięczną stopnia. Miejsca, gdzie temperatura promieniowania jest wyższa, to te, w których pojawiały się pierwsze zalążki materii. Polacy opublikowali badania w amerykańskim magazynie "Astrophysical Journal". Komitet Noblowski nie przyznał im nagrody, ponieważ naukowcy dysponowali jedynie teorią. Hipoteza postawiona przez polskich uczonych pomogła tegorocznym laureatom stworzyć odpowiednio czujnego satelitę o nazwie COBE, który był w stanie odczytać te mikroskopijne odchylenia promieniowania.

Salon pominiętych
46-letni Mello i o rok starszy Fire są jednymi z najmłodszych noblistów od 1973 r., kiedy w dziedzinie fizyki nagrodzono 33-letniego Briana Josephsona. Zwykle na uznanie Komitetu Noblowskiego uczeni czekają nawet ponad 30 lat. Najstarszym dotychczas laureatem był Raymond Davis, który został uhonorowany w wieku 88 lat za wykrycie neutrin w kosmosie oraz za udział w odkryciu źródeł promieniowania X. Zaledwie o siedem lat młodszy był Yves Chauvin, zeszłoroczny laureat Nagrody Nobla z chemii, który na uhonorowanie czekał 35 lat. Aż 53 lata na nagrodę za wynalezienie mikroskopu elektronowego czekał Ernst Ruska. Fizycy żartują, że komitet zwlekał tak długo, żeby przy życiu został tylko jeden z dwudziestu wynalazców tego urządzenia.
Wiele odkryć jest zasługą zespołu badaczy, a do nagrody można wyznaczyć nie więcej niź trzy osoby. Coraz częściej budzi to kontrowersje. Tak było w zeszłym roku, kiedy dyskusję rozpętało wyróżnienie dla Roya Glaubera za opis zachowania cząstek światła. Jak się okazało, uczony w swojej pracy z 1963 r. często cytował Georga Sudarshana, uczonego z Indii, którego nie wzięto pod uwagę przy rozdzielaniu laurów. W 2001 r. nagrody z medycyny za epokowe prace nad białkami CDK napędzającymi cykl komórkowy przyznano trzem badaczom: Lelandowi Hartwellowi oraz Paulowi Nurse'owi i Timowi Huntowi. Pominięto Yoshio Masui, bez którego badań trzej nobliści nie byliby w stanie odkryć genów kodujących CDK u myszy i ludzi. Dwa lata temu za odkrycie mechanizmu niszczenia białka w komórkach uhonorowano dwóch Izraelczyków: Aarona Ciechanovera i Avrama Herska, oraz Amerykanina Irwina Rose'a. Najważniejszym współautorem badań był jednak Aleksander Varshavsky z California Institute of Technology. To on odkrył, że komórka ustala sposób degradacji białek. Podobnie było z nagrodą z chemii w 2002 r. Do badań nad makrocząsteczkami biologicznymi i rozwojem metod spektometrii, oprócz nagrodzonych Johna Fenna i Koichi Tanaki, przyczynili się Franz Hillenkamp i Michael Karas z Uniwersytetu we Frankfurcie. Sztokholmskie jury jednak ich pominęło.

Uczeni na medal
Niedocenieni przez Komitet Noblowski naukowcy są honorowani innymi cenionymi nagrodami, takimi jak Albert Lasker Award oraz nagrody Paula Ehrlicha i Roberta Kocha. Te wyróżnienia tylko czasami są przepowiednią Nobla. Tegoroczni laureaci w dziedzinie fizyki i chemii nie zostali zdobywcami żadnego z nich. Z kolei Barry Marshall, współodkrywca Helicobacter pylori, dziesięć lat przed Nagrodą Nobla otrzymał nagrodę Fundacji Laskera. Frank Wilczek i David Gross, nobliści w dziedzinie fizyki z 2004 r., byli laureatami Medalu Diraca przyznawanego przez włoskie Międzynarodowe Centrum Fizyki Teoretycznej. Komitet Noblowski lubi zaskakiwać, bo to zwiększa zainteresowanie najstarszą i najbardziej prestiżową nagrodą naukową.

WPROST EXTRA
Laureaci Nagrody Nobla w 2006 roku
  • Medycyna lub fizjologia:
    Andrew Z. Fire i Craig C. Mello za odkrycie mechanizmu interferencji RNA, które może mieć zastosowanie w terapii genowej
  • Fizyka
    John C. Mather i George F. Smoot za badania widma promieniowania tła wszechświata
  • Chemia:
    Roger D. Kornberg za zbadanie dokładnych mechanizmów odpowiedzialnych za proces transkrypcji genów
Odkrycia marzeń
Alfred Nobel polecił w swoim testamencie, by całość jego majątku została zainwestowana w bezpieczne papiery wartościowe, a odsetki od tych inwestycji były co roku rozdzielane jako nagrody dla osób, które "wyświadczyły ludzkości największe dobrodziejstwa".
W tym roku wartość Nagrody Nobla wynosi 10 mln koron szwedzkich (ok. 1,3 mln dolarów amerykańskich). Kwota ta zmienia się w zależności od zysków uzyskanych przez Fundację Nobla w danym roku. W roku 1901 wynosiła ona 150 000 ówczesnych koron szwedzkich - co stanowiło równowartość ok. 40 000 ówczesnych dolarów USA. W kolejnych latach spadała z powodu inflacji walut. Od lat 50. zeszłego wieku zaczęła ponownie rosnąć i w latach 90 przekroczyła 1 milion dolarów.
Laureaci Nagrody Nobla część pieniędzy przeznaczają zwykle na cele charytatywne. Jednym z niewielu był Günter Blobel, który całą nagrodę zdobytą w 1999 r. przeznaczył na odbudowę zniszczeń Drezna dokonanych podczas II wojny światowej. Z kolei Paul Greengard, noblista z 2000 r., oddał pieniądze Uniwersytetowi Rockefellera, na którym pracował.
Większość noblistów sporą część pieniędzy przeznacza na prezenty dla rodziny i spełnianie swoich marzeń. Philip Sharp, noblista z 1993 r., kupił 90-letni dom z ogrodem. Sir Paul Nurse, zdobywca medycznego Nobla z 2001 r., sprawił sobie ekstrawagancki motocykl, a Richard Roberts, laureat w dziedzinie medycyny w 1993 r., założył przed domem pole do gry w krykieta.

Gala zwycięzców
Uroczystości wręczenia Nagród Nobla odbywają się co roku 10 grudnia, w rocznicę śmierci ich fundatora Alfreda Nobla, w Sztokholmie i w Oslo.
W Sztokholmie honorowe dyplomy i medale wręcza laureatom król Szwecji. Następnie w Sali Błękitnej sztokholmskiego ratusza odbywa się przyjęcie. Pierwszy toast wznosi burmistrz miasta na cześć króla, a drugi ku pamięci Alfreda Nobla. W ceremonii wręczania Nagród Nobla bierze udział ok. 2000 osób. Wśród nich znajduje się 250 szwedzkich studentów, wybranych w drodze losowania.

Testament dla ludzkości
Zasady przyznawania Nagród Nobla wręczanych w Sztokholmie zatwierdził w roku 1900 król Szwecji Oskar II. Zgodnie z pozostawionym przez fundatora testamentem są one przyznawane przez cztery instytucje: nagrody w dziedzinie fizyki i chemii przez Szwedzką Akademię Nauk, nagroda w dziedzinie medycyny i fizjologii przez Instytut Karolinska w Sztokholmie, w dziedzinie literatury przez Szwedzką Akademię Literatury, a Pokojowa Nagroda Nobla jest przyznawana przez pięcioosobowy komitet wybierany przez parlament Norwegii spośród zasiadających w nim posłów. Każda ze zgłoszonych kandydatur jest rozpatrywana przez jeden z pięciu Komitetów Noblowskich.
 
Więcej możesz przeczytać w 41/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 41/2006 (1243)

  • Playback15 gru 2006, 15:0014
  • Ryba po polsku - Cała Polska śpiewa z nami15 gru 2006, 15:00Na wyszydzenie głupot, które powiedziano podczassobotnich wieców, cały numer "Wprost" to za mało15
  • Z życia koalicji15 gru 2006, 15:00ANTEK MACIEREWICZ WYPUŚCIŁ BĄCZKA i teraz wszyscy ekscytują się tym, że Milan Subotić był agentem WSI czy jak to się tam kiedyś nazywało. A lipiec jest w lecie. A to ci nowiny.POPULARNE WŚRÓD PISMAKÓW: Ulubiony klub piłkarski dziennikarzy WSI 24?...16
  • Z życia opozycji15 gru 2006, 15:00- TO SIĘ NIE ZDARZA W DEMOKRACJI,żeby jedna partia wyciągała drugiej członka! - zagrzmiała z wiktoriańskim oburzeniem w telewizji Janina Paradowska. Dorosła kobieta, a trzeba ją uświadamiać. Owszem, zdarza się i to nie tylko w demokracji.W...17
  • Wprost przeciwnie - Uśmiech Ławrowa15 gru 2006, 15:00Rosja chce stworzyć wrażenie odprężenia18
  • Fotoplastykon15 gru 2006, 15:00Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)19
  • Salony na ulicy15 gru 2006, 15:00W demokratycznych krajach wyprowadzaniem ludzi na ulice zajmuje się opozycja pozaparlamentarna20
  • Nie epatuję wybitymi zębami15 gru 2006, 15:00Rozmowa z Donaldem Tuskiem, liderem Platformy Obywatelskiej24
  • Wojskowe Służby Imperium15 gru 2006, 15:00Oficerowie WSI do końca "budzili przerażenie"28
  • Gdzie leży Polska15 gru 2006, 15:00Między królem Ubu a Edwardem Gierkiem32
  • Gazpol kontra Gazprom15 gru 2006, 15:00Okazuje się, że w Polsce możemy mieć gazu nawet na 50 lat!36
  • Giełda15 gru 2006, 15:00Hossa Świat Gazowa górka Po raz pierwszy w historii w ubiegły wtorek hurtowe ceny gazu ziemnego osiągnęły na brytyjskim rynku ujemne wartości (nabywcy płacą klientowi). Stało się tak za sprawą uruchomienia norweskiego gazociągu Langeled, do...40
  • Żelazna teledama15 gru 2006, 15:00Anna Streżyńska rozbija "układ" w telekomunikacji42
  • Hipermarket w komputerze15 gru 2006, 15:00II ranking sklepów internetowych "Wprost" i Money.pl: tanio, taniej, Internet46
  • CK Orlen15 gru 2006, 15:00Rozmowa z Igorem Chalupcem, prezesem PKN Orlen56
  • Kulisy transformacji15 gru 2006, 15:00"Walka z nierównością materialną grozi zahamowaniem postępu i rozwoju. Zwalczanie nierówności uniemożliwia sukces w walce z nędzą" Najlepsza książka o polskich reformach gospodarczych60
  • Supersam15 gru 2006, 15:0062
  • Prostota ekscentryka15 gru 2006, 15:00Futrzany kapelusz jest ozdobą nowej kolekcji marki Hugo Boss, zaprojektowanej i promowanej przez lidera brytyjskiej grupy Jamiroquai - Jaya Kaya. Wokalista - znany z upodobania do barwnych strojów (często inspirowanych południowoamerykańskim...62
  • Nebbiolodo borowików15 gru 2006, 15:00Lirano 2004, DOC nebbiolo d'alba, Rivetto Importer: Galicyjskie Piwnice Win Cena: 49 zł Lirano to nazwa przysiółka na górskim grzbiecie, na samej granicy regionu Barolo. Rodzina Rivetto robi tu wina od 1902 r. Wina szczere, prawdziwe jak ludzie,...62
  • Kawa na stojąco15 gru 2006, 15:00Filiżanka do espresso ze spodkiem z serii NewWave Caffe Fashionista (marka Villeroy & Boch) to dobre rozwiązanie na cocktail party. Komplet został zaprojektowany tak, by łatwo trzymało się go podczas stojącego przyjęcia - spodek jest poręczny...62
  • Elektroniczne cacka15 gru 2006, 15:00Czytelnicy brytyjskiego miesięcznika "T3", największego na świecie czasopisma prezentującego nowości elektroniczne, wybrali najlepsze ich zdaniem gadżety. Obchodzący właśnie swoje dziesięciolecie "T3" został uznany przez...62
  • Atlas ciekawostek15 gru 2006, 15:00Najwięcej papierosów na świecie (3620 sztuk na osobę rocznie) kupują Polacy. W Nigrze na ślubnym kobiercu stają dziesięciolatki, USA mają najwyższy odsetek więźniów, a najbogatszym krajem Afryki nie jest już RPA, lecz Botswana. Te i inne...62
  • Kombatanci IV RP15 gru 2006, 15:00Showmani całkiem poważnie kreują się na prześladowanych bojownikówo demokrację i wolność słowa64
  • Ucieczka przed klientem15 gru 2006, 15:00Mandaryna przysporzyła klientów Orsay, ale nie takich, jakich ta firma sobie życzyła70
  • Strzały w raju15 gru 2006, 15:00Dzieci amiszów nie znają przemocy i nie wiedzą, do czego służy broń74
  • @Seniorzy15 gru 2006, 15:00Ludziom starszym korzystającym z Internetu lepiej wiedzie się w życiu niż tym, którzy tego nie robią78
  • Pazurem - Hurtownia edukacyjna15 gru 2006, 15:00Studenci na wykładzie jedzą, piją, wspominają imprezy. Kiedy podpiszą się na liście obecności - znikają80
  • Tajemnica generała Olszyny15 gru 2006, 15:00Sowieci wymordowali wszystkich generałów, którzy odnieśli sukcesy w wojnie z bolszewikami w 1920 r.82
  • Know-how15 gru 2006, 15:00Starożytne nanocząstki Starożytni Grecy i Rzymianie pewnie o tym nie wiedzieli, ale barwili swoje włosy na czarno nanocząsteczkami - uważają francuscy naukowcy z Narodowego Centrum Badań Muzealnych. Liczący ponad dwa tysiące lat i wciąż stosowany...86
  • Tabletka Pana Boga15 gru 2006, 15:00Już wkrótce inteligencję i charakter będzie można poprawić równie łatwo jak urodę88
  • Fabryka Nobla15 gru 2006, 15:00Komitet Noblowski przyznaje nagrody w takim stylu, w jakim Hitchcock kręcił thrillery - potęguje napięcie i zaskakuje94
  • Bez granic15 gru 2006, 15:00Bóg feministek "Przypisywanie Bogu męskich cech zachęca do stosowania przemocy wobec kobiet" - uznała Rada Arcybiskupów Kościoła Anglikańskiego. W oświadczeniu zaaprobowanym przez Rowana Williama, arcybiskupa Canterbury, rada uznała, że...98
  • Lekcja gruzińskiego15 gru 2006, 15:00Kreml nie chce się pogodzić z tym, że wolna Gruzja jedzie na Zachód100
  • Wnuki Adolfa15 gru 2006, 15:00Ponad 38 proc. mieszkańców meklemburskiej gminy Postlow głosowało na neonazistów104
  • Piekło Zachodu15 gru 2006, 15:00Rozmowa z Bassamem Tibim, niemieckim politologiem pochodzenia syryjskiego108
  • Klub outsiderów15 gru 2006, 15:00Ruch państw niezaangażowanych to miejsce, w którym dyktatorzy czują się dobrze110
  • Ekspres Hungaria15 gru 2006, 15:00Europa Środkowa nie ma pomysłu na swoją rolę w świecie i Europie112
  • Recenzor15 gru 2006, 15:00114
  • Trabanty z Las Vegas15 gru 2006, 15:00Sporo wody upłynęło w Sprewie, zanim panowie z U2 zrozumieli, że są częścią popkultury, a nie rockowymi mesjaszami. Kiedy jednak zdobyli się na autoironię i znaleźli nowe źródło natchnienia w świeżo zjednoczonym Berlinie, efekt przeszedł wszelkie...114
  • Krew na papierze15 gru 2006, 15:00"Wyłączyłem go, jak w telewizorze, i tak to się zaczęło" - tak wspomina swoje pierwsze morderstwo bezrobotny inżynier. Bruno nie zabija dla przyjemności. Po prostu doszedł do wniosku, że jedynym sposobem na odzyskanie pracy, jest...114
  • Rockowy kotlet mielony15 gru 2006, 15:00Przesłuchanie każdego z trzech albumów Mars Volty to doświadczenie na miarę przerobienia za jednym posiedzeniem całych dyskografii King Crimson, Led Zeppelin, Yes, Tool, a na dokładkę Queen. Za dużo tego dobrego jak na jeden raz. W...114
  • Jak modli się cynik15 gru 2006, 15:00Reputacja Maleńczuka nie miała dotąd zbyt wiele wspólnego z kultem maryjnym. "Cantigas De Santa Maria" - muzyczna wersja spektaklu, opartego na średniowiecznych pieśniach religijnych króla Kastylii Alfonsa X , wskazuje na to, że nic się...114
  • Jezioro osobliwości15 gru 2006, 15:00W Ameryce już dawno doceniono komercyjny potencjał psychoanalizy, Hollywood nurza się w niej aż po czubek nosa. A w naszym kinie, nie wiedzieć czemu, tak atrakcyjny temat leży odłogiem. "Pod powierzchnią", opowieść o pokusach czyhających...114
  • Szczęście po chińsku15 gru 2006, 15:00Jeśli ktoś spodziewa się, że ten film opowiada o produkcji błękitnego chińskiego jedwabiu, to srodze się zawiedzie. Nakręcono go w jednej z tysięcy fabryk tekstylnych, jakie znajdują się w Kantonie. Chińskie władze konfiskowały taśmy i...114
  • Naga trąbka15 gru 2006, 15:00Gil Evans na sesje nagraniowe przychodził z torbą rzodkiewek i zajadał je z solą. Charlie Bird Parker po koncercie, zdenerwowany rasistowskimi zaczepkami, dwa razy obsikał budkę telefoniczną. Autobiografia Milesa Davisa jest nafaszerowana...114
  • Motyle pióro15 gru 2006, 15:00Vladimir Nabokov to dla wielu głównie autor skandalizującej "Lolity". Nowa biografia pisarza uświadamia nam, że osławiona powieść o fascynacji dojrzałego mężczyzny prymitywnym podlotkiem była jedynie przystankiem na długiej drodze...114
  • W kotka i myszkę15 gru 2006, 15:00Andy Warhol był najbardziej obleganym przez prasę artystą XX wieku, ale wyjątkowo trudnym rozmówcą. To on ustalał zasady gry. Zakładał ciemne okulary, mamrotał i starał się, żeby jego odpowiedzi były jak najbardziej chaotyczne. Bawił się z...114
  • Rydwany Mahometa15 gru 2006, 15:00Współcześni twórcy widzą w chrześcijaństwie jedynie rekwizytornię, z której na chybił trafił wyciąga się fabuły, epizody lub postaci118
  • Diabeł w wielkim mieście15 gru 2006, 15:00Filmowa baśń o naiwnym dziewczęciu i paskudnej szefowej to epitafium dla feministycznej rewolucji122
  • Paw Berezy15 gru 2006, 15:00Druga runda pojedynku między Dorotą Masłowską a Eustachym Rylskim rozegra się w kinie124
  • Wencel gordyjski - Między wersetami15 gru 2006, 15:00Adam Michnik schodzi do piwnicy odkurzyć swój powielacz126
  • Ueorgan Ludu15 gru 2006, 15:00Nr 41 (207) Rok wyd. 5 WARSZAWA, poniedziałek 9 października 2006 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza WARSZAWA - miastem pochodów Ma Berlin swoją Love Parade, Nicea - swoje corso kwiatowe, Rio de Janeiro - sambę. Warszawa oferuje turystom z całego świata...128
  • Skibą w mur - Nowe plany15 gru 2006, 15:008.30 - nauka wierszy patriotycznych z tomu poetyckiego "Od Orła Białego do Wierzejskiego"130